Ndryshimet klimatike dhe shëndeti: Një raport me implikime serioze dhe jetët njerëzore në rrezik

Ndryshimet klimatike duket se kanë efekte serioze dhe përkeqësim të shpejtë të shëndetit, sipas një raporti të Lancet Countdown on Health and Climate Change.

Siç thekson raporti, 10 nga 15 treguesit kryesorë të rreziqeve shëndetësore, ekspozimeve dhe ndikimeve kanë arritur nivele rekord.

Këto pasoja prekin në mënyrë disproporcionale 745 milionë njerëz që nuk kanë akses në energji elektrike, edhe pse ata kanë kontribuar pak në krizën klimatike.

Në të njëjtën kohë, prodhimi i karburanteve fosile, i kombinuar me kërkesën gjithnjë në rritje për energji, po çon emetimet në nivele që paraqesin një rrezik edhe më të madh për shëndetin global, sipas Earth.org , duke vënë një barrë edhe më të madhe për shëndetin e njeriut.

Si ndikon ndryshimi i klimës në shëndet

Valët e të nxehtit
Vapa ekstreme po bëhet gjithnjë e më e zakonshme dhe e rrezikshme për shëndetin e njeriut. Midis 2019 dhe 2023, njerëzit u ekspozuan ndaj një mesatare prej 46 ditësh më shumë të nxehtësisë kërcënuese për shëndetin.

Raporti e cilëson si kërcënuese për shëndetin, mënyra se si temperaturat tejkalojnë përqindjen e mesatares ditore të viteve 1986-2005.

Ekspozimi ndaj nxehtësisë është shumë më i përhapur në vendet në zhvillim, ku shumë prej tyre përjetojnë të paktën 100 ose më shumë ditë nxehtësi kërcënuese për shëndetin sesa pa ndryshime klimatike.

Rritja e nxehtësisë për shkak të ndryshimeve klimatike është veçanërisht e rrezikshme për të moshuarit, të cilët kanë më shumë gjasa të kenë kushte jo të mira shëndetësore dhe të jenë më pak në gjendje të mbrohen gjatë një ngjarje të nxehtësisë.

Sipas raportit, vdekjet e lidhura me nxehtësinë mes të rriturve mbi 65 vjeç janë 167% më të larta në 2023 sesa në 1990-1999, dhe ka pasur një rritje prej 106% në normën mesatare vjetore të vdekjeve të lidhura me nxehtësinë në këtë grupmoshë midis 1990 -1999 dhe 2014-2023.

Zjarret
Zjarret shkatërruese dhe të vazhdueshme në zonën e Los Anxhelosit kanë marrë 24 jetë dhe kanë shkaktuar dëme të pallogaritshme. Është shembulli i fundit i një rritjeje të përgjithshme globale në frekuencën dhe ashpërsinë e zjarreve.

Rreziku i zjarrit dhe ekspozimi i njerëzve ndaj rrezikut shumë të lartë të zjarrit u rrit në 124 vende midis viteve 2003-2007 dhe 2019-2023 për shkak të temperaturave më të larta dhe thatësirave më të shpeshta.

Tymi i zjarrit përmban ndotës të ndryshëm, duke përfshirë grimcat 2.5 (PM2.5), të cilat përbëjnë një kërcënim të rëndësishëm për shëndetin e njeriut, përkeqësimin e sëmundjeve të frymëmarrjes dhe reduktimin e funksionit të mushkërive dhe kardiovaskulare. Hulumtimet kanë zbuluar gjithashtu se edhe ekspozimi afatshkurtër ndaj PM2.5 të lidhur me zjarrin lidhet me një rrezik të shtuar të vdekshmërisë.

Ndotja e ajrit
Ndotja toksike e ajrit është një kërcënim global për shëndetin e njeriut. Djegia e lëndëve djegëse fosile çliron ndotës të tillë si PM2.5 dhe kontribuon në ndryshimet klimatike të lidhura si thatësira dhe zjarret. Kushtet më të thata rrisin mundësinë e stuhive të rërës dhe stuhive të pluhurit që përmbajnë ndotësin e ajrit PM10.

Midis 2018 dhe 2022, 3.8 miliardë njerëz janë të ekspozuar ndaj përqendrimeve të pasigurta të PM10, një rritje prej 31% gjatë periudhës 2003-2007, sipas raportit.

Ekspozimi i PM2.5 nga karburantet fosile kontribuoi në 2.09 milionë nga 6.4 milionë vdekjet totale që i atribuohen PM2.5 në 2021.

Fenomene ekstreme të motit
Vapa ekstreme dhe thatësira po çojnë miliona njerëz në pasiguri ushqimore. Pothuajse 50% e sipërfaqes së tokës në botë u prek nga një ose më shumë muaj thatësirë ​​ekstreme në vitin 2023.

Rendimentet e reduktuara të të korrave, uji dhe ndërprerja e zinxhirëve të furnizimit kontribuan që 151 milionë njerëz të tjerë të përjetojnë pasiguri ushqimore në vitin 2022 për shkak të ndryshimeve klimatike.

Sëmundjet infektive
Rritja e temperaturave, reshjet ekstreme dhe përmbytjet po krijojnë kushte më të favorshme për insektet që mbartin sëmundje në mbarë botën.

Sëmundjet e shkaktuara nga mushkonjat janë përgjegjëse për më shumë se një milion vdekje dhe 700 milion infeksione në vit.

Temperaturat më të ngrohta përshpejtojnë zhvillimin e mushkonjave dhe zgjasin periudhat e transmetimit të sëmundjeve me një muaj ose më shumë.

Përshtatshmëria klimatike për transmetimin e dengës nga dy lloje mushkonjash, Aedes albopictus dhe Aedes aegypti – e njohur edhe si mushkonja e tigrit aziatik dhe ethet e verdha – u rrit përkatësisht me 46.3% dhe 10.7%, midis 1951-60 dhe 2014-23. Një shtesë prej 17.1% e sipërfaqes globale të tokës u bë e përshtatshme për transmetimin e malaries midis viteve 1951-60 dhe 2014-23.

Gjurmë karboni
Një paradoks i kujdesit shëndetësor modern është se trajtimi i sëmundjeve, shumë prej të cilave përkeqësohen nga ndryshimet klimatike, prodhon emetime të konsiderueshme të gazeve serrë dhe kontribuon në ndryshimet klimatike.

Sipas raportit, sektori global i kujdesit shëndetësor përbën 4.6% të emetimeve totale. Emetimet u rritën me 36% midis 2016 dhe 2021. Ndotja e ajrit nga emetimet e kujdesit shëndetësor kontribuoi në 4.6 milionë vite jetë të rregulluara me aftësi të kufizuara të humbura në 2021.