Të pasmet në ofertë: Personazhet shqiptare shesin trupin për algoritëm/ Si na ndikon në psikologji?
Zgjedhja është e jona. Çdo klik, çdo pëlqim, çdo follow është votë për llojin e kulturës që duam. Ndoshta është koha të riprogramojmë jo vetëm algoritmet e mediave sociale, por edhe ato të mendjes sonë kolektive.
Kur Enca Haxhia u shfaq sërish në një videoklip me të pasmet plotësisht të ekspozuara për të disatën herë, rrjeti shpërtheu. Për disa ishte thjesht një moment artistik. Për të tjerë, një tjetër provokim i tepruar. Por Enca nuk është e vetmja. Artiste të tjera si dhe shumë influencuese të reja që ndërtojnë imazhin publik mbi ekspozimin trupor, janë pjesë e një modeli që po bëhet trend dominant në industrinë e famës.
Ky trend po shndërrohet në një model që riformaton të gjithë mënyrën si përkufizohet vlera dhe suksesi, sidomos për vajzat e reja. Jemi përballë një fenomeni që po prodhon pasoja reale, të dukshme dhe të dokumentuara në mënyrë shkencore.
Në botën e rrjeteve sociale, trupi i zhveshur ka vlerë të matshme. Një analizë e vitit 2021 nga Social Media Examiner tregoi se përmbajtjet me ekspozim seksual gjenerojnë mesatarisht 40 deri në 60% më shumë aktivitet sesa postimet neutrale. Algoritmet favorizojnë këtë lloj përmbajtjeje. Sa më shumë lëkurë, aq më shumë pëlqime, komente dhe shpërndarje. Ky sistem e kthen trupin në instrument për sukses të menjëhershëm dhe të matshëm.
Këngëtaret dhe personazhet publike që ndjekin këtë rrugë janë produkte të një industrie që përfiton direkt nga seksualizimi. Në këtë sistem, zhveshja nuk është më zgjedhje personale, por kërkesë për t’u vënë re. Dhe kur shpërblimi për ekspozimin është fama, vështirë që dikush të zgjedhë të mbulohet pa u zhdukur nga vëmendja.
Pasojat psikologjike dhe vetëobjektifikimi
Raporti i American Psychological Association mbi seksualizimin e vajzave në media ka sjellë disa nga alarmet më të mëdha në dekadën e fundit. Sipas këtij raporti, vajzat që rriten duke konsumuar përmbajtje që paraqet trupin e femrës në mënyrë seksuale janë më të prirura të vuajnë nga vetëobjektifikimi, ankthi, depresioni, çrregullime të të ngrënit dhe rënie të vetëbesimit.
Vajza të moshës 13-17 vjeç ndihen të detyruara të duken “më seksi” në rrjetet sociale për të qenë të pranuara nga rrethi i tyre. Ky presion është një përzierje e nevojës për vëmendje dhe modelit të vazhdueshëm të një sjelljeje që shpërblehet.
Ekspozimi i vazhdueshëm në forma seksuale, kur bëhet mënyra e vetme për të komunikuar me botën, lidhet me çrregullime që janë trajtuar edhe në literaturën klinike.
Ekshibicionizmi, për shembull, është një çrregullim psikoseksual, që shpesh vjen si reagim ndaj traumave, pasigurive të thella dhe mungesës së ndjesisë së kontrollit. Edhe kur nuk flasim për diagnoza të qarta, shumë psikiatër e psikologë bien dakord se sjelljet e këtij lloji janë mekanizma kompensues për boshllëkun emocional dhe varësinë ndaj vëmendjes.
Like-u nuk është më vetëm një klikim, është formë miratimi, është dozë dopamine. Psikologët e zhvillimit e krahasojnë këtë ndjesi me efektin e një substance stimuluese. Sa më shumë like e komente, aq më shumë truri përforcon modelin që i solli ato. Dhe kur modeli është “trego trupin për të marrë dashuri”, çdo herë do të kërkosh ta bësh pak më tepër. Një spirale e rrezikshme që nis si zgjedhje personale, por përfundon si model i imponuar.
Në këtë kuadër, nuk kemi më të bëjmë me liri, por me një detyrim të heshtur për të qenë i dukshëm. Trupi i femrës është kthyer në monedhë sociale. Nëse nuk ekspozohesh, nuk vlen. Nëse nuk të shohin, nuk ekziston. Nëse nuk e përdor trupin, askush nuk të dëgjon mendjen.
Nëse sot një adoleshente mendon se për të qenë e bukur duhet të dalë nudo, kjo është pasojë e një kulture që po rrit fëmijë në një realitet ku seksi është më i rëndësishëm se identiteti. Një kulturë që nuk ofron alternativa, nuk promovon diversitet idesh apo vlerash, por vetëm një standard: tërheqjen fizike. Shoqëria hesht. Media e shet. Ne të gjithë bëhemi bashkëpunëtorë të një gënjeshtre të përmasave kulturore.
Kur ekspozimi i trupit vjen pa edukim për pasojat që sjell, krijojmë një brez që nuk ka më mjete të tjera për të ndërtuar vetveten. Vajzat ndihen më shumë si produkte sesa si persona. Dhe kur arrijnë në një moshë ku kërkojnë kuptim më të thellë, e gjejnë veten të zbrazëta në një shoqëri që vetëm i shikoi, por asnjëherë nuk i dëgjoi.
Zgjedhja është e jona. Çdo klik, çdo pëlqim, çdo follow është votë për llojin e kulturës që duam. Ndoshta është koha të riprogramojmë jo vetëm algoritmet e mediave sociale, por edhe ato të mendjes sonë kolektive.
Ky artikull nuk synon të gjykojë individë specifikë, por të analizojë një fenomen kulturor që na prek të gjithëve. Çdo person ka të drejtën e zgjedhjes së lirë. Por sa të lira janë vërtet zgjedhjet tona në epokën e algoritmeve manipuluese?
