Fordo, zemra e programit bërthamor të Iranit! DW: E vetmja bombë për shkatërrimin e bunkerëve, nën zotërim e SHBA

Prej ditësh, forcat ajrore izraelite kanë kryer sulme ndaj Iranit, veçanërisht ndaj objekteve bërthamore iraniane. Izraeli dyshon se regjimi në Teheran po kërkon të zhvillojë një bombë bërthamore. Autoritetet iraniane e mohojnë këtë. Megjithatë, gjatë viteve dhe dekadave të fundit, objekte bërthamore iraniane janë ndërtuar në të gjithë vendin.

Besohet se disa komplekse kërkimore bërthamore përmbajnë objekte të mëdha nëntokësore ku thuhet se kërkimet kryhen shumë përtej nivelit të përdorimit të energjisë bërthamore civile.

Dëmtime serioze në Natanz dhe Isfahan

Në Natanz, në Iranin qendror,uraniumi është pasuruar masivisht – deri në 60 për qind, sipas vlerësimeve të Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA).

Për një central bërthamor, uraniumi duhet të pasurohet në tre deri në pesë për qind, ndërsa për ndërtimin e një bombe është e nevojshme të pasurohet në rreth 90 për qind.

Sipas kreut të IAEA-s, Rafael Grossi, centrifugat mbi tokë të nevojshme për një proces të tillë janë shkatërruar pothuajse plotësisht nga sulmet. Por nuk është e qartë nëse pjesa nëntokësore e objektit është prekur. Ndërprerja e energjisë e shkaktuar nga sulmet izraelite mund të ketë shkaktuar dëme. Brenda objektit, thotë Grossi, mund të ketë “kontaminim të rrezikshëm nga rrezatimi”, por deri më tani kjo nuk është vërejtur nga jashtë.

Të paktën katër ndërtesa u dëmtuan në qendrën e teknologjisë bërthamore pranë Isfahanit. Këtu përpunohet oksidi i uraniumit, i njohur si “torta e verdhë”, që është faza thelbësore për pasurimin e mëvonshëm të uraniumit.

Një kompleks i rëndësishëm sekret

Përveç Natanzit, Irani ka një tjetër kompleks të rëndësishëm bërthamor për pasurimin e uraniumit – Fordo. Ai ndodhet në jug të Teheranit. Në një ish-vend ushtarak pranë qytetit të Qom, regjimi iranian ndërtoi fshehurazi një objekt bërthamor në fillim të mijëvjeçarit.

Ka pasur edhe sulme izraelite atje ditët e fundit, por deri më tani nuk ka pasur dëme të konsiderueshme, sepse kompleksi Fordo ndodhet kryesisht thellë nën tokë. Për ta mbrojtur atë nga inspektimet e IAEA-s dhe sulmet ose sabotimet e mundshme, një sistem tunelesh 60 deri në 90 metra të thellë u ndërtua në vargmal.

Në vitin 2009, agjencitë perëndimore të inteligjencës publikuan për herë të parë njohuritë e tyre për objektin bërthamor. Në vitin 2012, IAEA raportoi se shkencëtarët iranianë në Fordo kishin filluar pasurimin e uraniumit “për qëllime mjekësore” në 20 për qind.

Që atëherë, në objektin nëntokësor janë instaluar gjithsej rreth 3,000 centrifuga pasurimi të uraniumit. Edhe pse ky është më i vogël se kompleksi Natanz, është e mundur të pasurohet uraniumi në nivele më të larta pastërtie, duke e bërë objektin më të rëndësishëm për qëllime ushtarake.

A ishte Irani në prag të krijimit të një bombe bërthamore?

Nuk dihet saktësisht se çfarë po ndodh në objektin bërthamor në Fordo. Edhe pse kompleksi është zyrtarisht nën kontrollin e IAEA-s, Irani kohët e fundit, veçanërisht pasi pezulloi marrëveshjen ndërkombëtare bërthamore, ka kufizuar aksesin për inspektorët ndërkombëtarë dhe ka çmontuar disa pajisje monitorimi.

Në fund të majit, IAEA akuzoi Teheranin për rritjen e pasurimit të uraniumit në 60 për qind. Irani thuhet se ka poseduar më shumë se 400 kilogramë të materialit në vitet e fundit.

Pasurimi i mëtejshëm në nivele të gradës ushtarake është me sa duket i mundur relativisht shpejt. Instituti për Shkencë dhe Siguri Ndërkombëtare paralajmëroi në një raport të publikuar pak para sulmeve izraelite se Irani, duke përdorur kapacitete të njohura në Ford, mund të prodhonte 233 kilogramë uranium të gradës ushtarake në tre javë, të mjaftueshme për të bërë disa koka bërthamore.

Një objektiv i vështirë

Në dritën e kësaj, objekti i Ford mund të jetë gjithashtu objektiv i sulmeve të ardhshme izraelite. “Në fund të gjithë këtij operacioni, Ford duhet të çaktivizohet”, tha për Fox News, Yechiel Leiter, ambasadori i Izraelit në Uashington.

Shkatërrimi i një objekti thellë nën shkëmbinj do të ishte veçanërisht i vështirë. Analisti ushtarak Cedric Layton shpjegoi në CNN se Irani ka instaluar beton të përforcuar posaçërisht në Ford për ta mbrojtur atë nga sulmet ajrore.

Megjithëse forcat ajrore izraelite kanë gjithashtu armë për shkatërrimin e bunkerëve, ka të ngjarë të duhen valë të shumta sulmesh për të depërtuar në guaskën mbrojtëse të objektit.

E vetmja bombë perëndimore për shkatërrimin e bunkerëve, mjaftueshëm e rëndë për të arritur objektivin më shpejt, është në zotërim të Shteteve të Bashkuara.

GBU-57 me udhëzim preciz peshon gati 14 ton dhe është zhvilluar posaçërisht për objektiva thellë nën tokë. Por ajo është shumë e madhe dhe e rëndë për forcat ajrore izraelite që ta çojnë atë në objektivin e synuar.

Dërgimi i bombës atje mund të bëhet vetëm me bombardues amerikanë B-2 ose B-52. Por është ende e pasigurt nëse SHBA do të hyjë drejtpërdrejt në konfliktin midis Izraelit dhe Iranit./DW