Rama në Bavari: Europa, shtëpia jonë e përbashkët, po përballet sërish me frikën dhe armët! Muzika si akt rezistence ndaj cinizmit

Kryeministri Edi Rama mori pjesë sot në hapjen zyrtare të festivalit të muzikës klasike ‘Herrenchiemsee Festspiele’ në Bavari, ku mbajti një fjalim me fokus tek tensionet gjeopolitike në Evropë dhe rëndësia e ruajtjes së unitetit kulturor.

Në fjalën e tij, Rama paralajmëroi se Europa po kalon një moment delikat, ku “shtëpia jonë e përbashkët” është sërish e rrethuar nga “oshtima e armëve, frika e copëtimit dhe tundimi për të harruar vlerat që na mbajnë të lidhur”.

Ai theksoi se Europa nuk është thjesht një traktat apo një monedhë, por një civilizim, një mënyrë të ndjerit dhe të jetuarit, duke përmendur edhe figurën e Ludwigut të II-të të Bavarisë, si simbol të besimit se “bukuria ka peshë politike” dhe arti nuk është luks, por mënyrë jetese.

“Ky festival nuk është thjesht një ngjarje kulturore. Është një mbledhje rezistence – ndaj cinizmit, ndaj dëshpërimit, ndaj zhurmës që mbyt zërin njerëzor”, – u shpreh Rama.

Kryeministri solli në vëmendje edhe periudhën e izolimit të Shqipërisë nën diktaturë, duke përshkruar se si shqiptarët “jetuan pas perdes së hekurt”, të shkëputur nga muzika dhe kultura e Europës së lirë. Megjithatë, sipas tij, edhe në ato kushte, muzika e gjente rrugën për të hyrë – qoftë përmes një kasete të kontrabanduar apo një kujtimi të ndaluar.

Fjalimi i plotë

I dashur Erik, Të nderuar mikpritës, Zonja dhe zotërinj,

Të gjendesh këtu, në ishullin Herrenchiemsee, nën harqet e një pallati që lindi jo nga politika, por nga një ëndërr — një ëndërr për bukurinë, vetminë dhe përtejshmërinë — do të thotë të ndjesh diçka më të madhe se arkitektura, më të qëndrueshme se guri. Do të thotë të përqafosh një ide që është bërë e përjetshme. Dhe të ftohesh këtu, përpara jush, në këtë rast të posaçëm, nuk është thjesht nder, është një privilegj i rrallë, që do ta mbart me vete për gjithë jetën.

Mbreti Ludvig II, sovrani bavarez që ndërtoi këtë vend, u quajt i marrë. I çmendur sepse harxhonte pasuri jo për ushtri, por për Vagnerin. Jo për pushtime, por për përsosjen e së bukurës. I marrë, me fjalë të tjera, sepse zgjodhi shpirtin jo shpatën. Dikur, ai tha: “Dua të mbetem një enigmë e përjetshme për veten dhe për të tjerët.” E ashtu, ai u bë diçka tjetër — romantiku i fundit i madh i pushtetit. Njeriu që nuk sundoi me dekrete, por me ëndrra.

Ja ku jemi sot, në zemër të asaj ëndrre, në një kohë kur Europa, shtëpia jonë e përbashkët, trashëgimia jonë kolektive, gjendet edhe njëherë e rrethuar nga oshtima e armëve, frika e copëtimit dhe tundimi për ta harruar atë që na mban të lidhur bashkë. Sonte, muzika na bën ftesë të kujtojmë. Të kujtojmë se Europa nuk ka qenë kurrë veç një traktat a një monedhë, as thjesht një parlament apo një treg. Europa ka qenë dhe duhet të mbetet një civilizim. Një mënyrë për të ndjerë botën. Një mënyrë për të besuar, siç besonte Ludvigu, se bukuria ka peshë politike, se arti nuk është luks, por një mënyrë të jetuari.

Ky festival nuk është thjesht një ngjarje kulturore. Në sfidën e tij të heshtur, ai është një mbledhje rezistence. Rezistencë ndaj cinizmit që e mpak Europën veç në burokraci. Rezistencë ndaj dëshpërimit që e sheh kulturën si dekor. Rezistencë ndaj zhurmës që mbyt zërin njerëzor. Ne, në Shqipëri, e dimë ç’tingull ka heshtja. Për dekada të tëra, jetuam pas perdes së hekurt që e ndërtuam vetë, të shkëputur nga simfonitë dhe sonatat që mbushnin sallat e koncerteve të Europës së lirë. E megjithatë, edhe atëherë, muzika e gjente rrugën e saj. Një kasetë e hyrë kontrabandë, një partiturë e ndaluar, një kujtim nga një koncert përpara se të ngriheshin muret.

Dhe e mbaj mend, si fëmijë, herën e parë që pashë “Ludëig”, kryeveprën tronditëse të Luchino Viscontit. Jo në kinema. As me ngjyra. Por bardhë e zi, përmes një kutie të vogël me ekran, kapur nga një antenë e paligjshme, e bërë me tel rrobash, që sfidonte ndalimin nga regjimi të televizioneve të huaja. Ai film, ajo kredhje poetike thellë në shpirtin e një mbreti që dashuronte tepër dhe bukur, la gjurmë tek unë, jo vetëm si shikues, por si qytetar i ardhshëm i një Europe që ende nuk e kisha parë dhe që, të them të drejtën, as e imagjinoja që do e shihja në të gjallët e mi.

Po sot? Sot, muzikantët shqiptarë studiojnë në Mynih dhe Berlin. Sot, muzikantët gjermanë interpretojnë në Tiranë. Tani fëmijët tanë rriten pa ëndrrën për t’u arratisur, por për të bashkëpunuar. Kjo nuk është rastësi. Kjo është Europa që bën atë për të cilën është krijuar: të bashkojë përmes krijimit, të lartësojë përmes shkëmbimit. E si të mos e kujtoj këtu në Bavari një gjest të guximshëm nga kjo tokë, të cilin historia gati e ka harruar, po ne jo. Në vitin 1984, kur Shqipëria ishte ende e mbyllur për botën, Franz Josef Strauss, figura madhore e Bavarisë, erdhi në Shqipëri. Nuk erdhi me kërcënime, por me oferta. Jo për të lajkatuar regjimin e egër, por për të hapur një dritare për popullin shqiptar. Ai i zgjati dorën një vendi, që nuk dinte si ta pranonte. Regjimi tha, “jo”. Historia, për fat të mirë, tha, “prit”.

Sot, ajo dorë ndihet ende. Bavaria qëndroi e hapur kur Shqipëria ishte e mbyllur. Tani Shqipëria është e hapur dhe mirënjohëse. Ai moment ka vlerë, sepse dëshmon se urat nuk ndërtohen vetëm kur kalimi është i lehtë. Ndonjëherë, ndërtohen në heshtje, në pritje që të shfaqet ana tjetër. Më lejoni të flas sinqerisht: Europa që unë ëndërroj nuk është ajo ku flasim të gjithë të njëjtën gjuhë apo besojmë të njëjtat gjëra. Është një Europë ku një mbret bavarez që shkon me ngulm pas bukurisë mund t’i flasë përtej shekujve një kryeministri shqiptar të kohëve moderne dhe të bien dakord. Është një Europë ku një përpjekje e harruar nga një burrështetas bavarez mund të bëhet rrënja e një miqësie të sotme.

Mikpritësve tanë në Bavari u them faleminderit me gjithë zemër, jo vetëm për këtë ftesë, por për shembullin që vazhdoni të jepni. Bavaria na kujton se fuqia ekonomike dhe thellësia kulturore nuk janë të kundërta — janë binjake, se begatia pa poezi është e zbrazët, se pushteti pa kujtesë është i verbër, se Europa pa shpirt, nuk është më Europë.

Dhe nëse duhet të riarmatosemi për të mbrojtur tokën europiane, na duhet, njëkohësisht, të rishpikim veten, për të mbrojtur shpirtin e Europës. Më lejoni të falënderoj edhe kryeministrin tuaj, Markus Söder, jo vetëm si një burrështetas me bindje dhe qartësi, por si mik. Shqipëria e vlerëson zërin e tij, vizionin e tij për Bavarinë dhe respektin e tij për larminë europiane. Dhe unë, personalisht, vlerësoj ngrohtësinë dhe mirëkuptimin që ka shfaqur Kryeministri juaj, të cilat, më besoni, nuk janë aq të zakonshme sa duhet në qarqet e larta të kontinentit tonë. Le të bëjë sonte muzika që do të dëgjojmë atë që fjalimet nuk mundin e le t’i shtojë bukuria e këtij pallati atë që fjalët s’e bëjnë dot. Le ta mbartë shpirtin e Europës, atë që Ludvigu e dëgjoi, kur të tjerët nuk dëgjonin asgjë. Atë që duhet ta mbrojmë jo vetëm në traktate dhe jo thjesht me ushtarë, por në rrugët tona, në klasat e fëmijëve tanë dhe skutat e heshtura të ëndrrave.