Shembja e kabinave për turistët lë pas zemërimin në Theth

Në luginën e Thethit në veriun e Shqipërisë, e rrethuar nga maja të larta, turistët fotografojnë një kishë fshati të ndërtuar në fund të shekullit XIX, një strukturë e bukur prej guri që shpesh shfaqet në broshurat që tërheqin turistët në rajon.

Vetëm pak metra më tej, grumbuj druri dhe bazamente prej betoni janë gjithçka që ka mbetur nga dhjetëra kabina druri të ndërtuara për të akomoduar këta turistë, të cilat u shembën nga shteti në korrik.

“Ata na shkatërruan jetën, jo vetëm ndërtesat,” tha Kol Gjergj Legata, 63 vjeç, i cili u largua nga Shqipëria komuniste në vitin 1990 për në Jugosllavi dhe më pas në Greqi, duke u kthyer vetëm pesë vite më parë dhe duke investuar, sipas tij, një shumë prej 30 mijë eurosh në një kabinë që kishte filluar ta ndërtonte në janar.

Ashtu si rreth 80 kabinat dhe ndërtesat e tjera që u shembën, shtëpiza malore për turistë e Legatës ishte ndërtuar pa leje – një dukuri e zakonshme në Shqipëri, por që këtë herë kishte tërhequr vëmendjen e aktivistëve mjedisorë të alarmuar nga dëmtimi i bukurisë natyrore të Thethit.

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, vizitoi Thethin vitin e kaluar dhe i inkurajoi shqiptarët e diasporës në rritje të ktheheshin në atdhe dhe të investonin këtu. Legata dhe të tjerë thonë se e morën fjalën e tij për të mirëqenë, duke besuar se mungesa e lejeve të ndërtimit nuk do të ishte pengesë.

Të goditur nga kritikat në rrjetet sociale, reagimi i qeverisë ishte i ashpër: buldozerët u dërguan në kulmin e sezonit turistik. Më 11 korrik, ata u përballën me bomba molotov; alpinistët e habitur kërkuan strehë ndërsa policia e armatosur përpiqej të gjurmonte autorët.

Legata tani përballet me një gjobë shumë më të madhe se kostoja e kabinës së tij, por kritikët thonë se shteti mban gjithashtu përgjegjësi; autoritetet vendore janë implikuar në lejimin e ndërtimit të paligjshëm që në fillim.

“Veprimet në Theth tregojnë se fuqia e shtetit nuk është e mjaftueshme për të parandaluar, por shfaqet në formën më brutale në zhbërjen e veprimeve të paligjshme”, tha Melitjan Nezaj nga organizata PPNEA (Qendra për Ruajtjen dhe Mbrojtjen e Mjedisit Natyror në Shqipëri).

“Zhvillimi i pakontrolluar i turizmit, pa asnjë strategji, u përkeqësua nga neglizhenca dhe madje inkurajimi i zhvillimit të paqëndrueshëm nga vetë shteti”, tha ai për BIRN. “Veprimet në Theth nuk e zgjidhën problemin, por e transformuan atë nga një çështje mjedisore në një çështje sociale.”

Rama: Kthehuni në atdhe dhe investoni

Kur Rama vizitoi Thethin vitin e kaluar, ai shpërndau certifikatat e pronësisë për 200 parcela toke, duke adresuar një nga problemet më të mëdha që mbetet ende sot në lidhje me pronësinë pas rënies së komunizmit më shumë se tre dekada më parë.

Pas komunizmit, shumica e tokës bujqësore u shpërnda falas në parcela të vogla, por shpesh ajo nuk u regjistrua, pjesërisht për shkak të kostos që kjo përfshinte. Vonesat në regjistrimin e titujve të pronësisë mbeten një problem madhor në të gjithë vendin.

Megjithëse certifikatat nuk i japin mbajtësit të drejtën automatike për të ndërtuar, Rama u bëri thirrje të rinjve shqiptarë, të cilët kanë emigruar në numër të madh vitet e fundit, që të kthehen dhe të investojnë.

“Ata që kanë emigruar duhet të kthehen për të investuar në tokën e tyre”, tha Rama, duke premtuar mbështetje nga qeveria për të siguruar kredi bankare për ndërtim turistik.

Legata tregoi me krenari certifikatën e tij të pronësisë, të cilën e kishte marrë nga Rama.
“Ai erdhi këtu vitin e kaluar dhe tha se do të bëjmë gjëra të mrekullueshme, se Thethi është një vend i mrekullueshëm”, tha Legata për BIRN.

Ai tha se kishte vite që përpiqej të merrte një leje ndërtimi, por pa sukses. Kështu që, pas deklaratave të Ramës, e ndërtoi gjithsesi kabinën e tij.

Kur aktivistët u shprehën në rrjetet sociale kundër ndërtimit të paligjshëm në një livadh përballë kishës së bukur prej guri të Thethit, Rama urdhëroi prishjen e tyre, duke thënë se pronarët kishin “lënduar zemrën e Thethit” dhe duhej të ndiqeshin penalisht.

Besjana Guri, një ambientaliste nga organizata Eco Albania me qendër në Tiranë, tha se ndërtimi i paligjshëm në parqet kombëtare të mbrojtura përbën një kërcënim për mjedisin.

“Ndërtimi në parqet kombëtare rrezikon natyrën dhe trashëgiminë kombëtare dhe nxit zhvillimin e turizmit masiv, duke shtuar ndikimin në këto zona të ndjeshme natyrore”, tha Guri.

“Çdo ndërtim duhet të planifikohet me kujdes, duke ruajtur biodiversitetin dhe vlerat që i japin këtyre zonave statusin e zonave të mbrojtura.”
“Prishjet në Theth janë një thirrje për planifikim të qëndrueshëm dhe dialog me banorët”, tha Guri për BIRN.

Operacion i keqmenaxhuar

Legata u gjobit me 63,000 euro për ndërtim të paligjshëm.

“Më gjobitën për dy dhoma që nuk kushtojnë aq para”, tha ai. “Mund të më gjobitnin 6,000 euro, por jo 63,000, sepse nuk do të jem kurrë në gjendje ta paguaj atë gjobë.”

Bekim Koceku, 60 vjeç, kishte pesë kabina pushimi në Theth dhe një tjetër ku jetonte me vëllain e tij.

Të gjashta u prishën, duke e detyruar Kocekun të kthehej në fshatin Hot i Ri pranë Shkodrës. Ai tha se kabinat e tij ishin të prenotuara deri në shtator. “Dhe atë natë, kur erdhën për t’i prishur, na u desh t’i nxirrnim të gjithë jashtë… në orën pesë të mëngjesit.”

Ashtu si Legata, edhe ai ndihet i tradhtuar.
“Rama tha se të gjithë duhet të kthehen dhe të investojnë këtu”, tha Koceku, i cili e vlerëson investimin e tij rreth 170,000 euro. Këto para tani janë humbur, dhe ai thotë se përballet gjithashtu me një gjobë prej 85,000 eurosh.

“Si mund ta rindërtojmë jetën tonë?” pyeti ai. “Nuk kam mundësi ta paguaj gjobën. Kam kontaktuar një avokat që po e shqyrton çështjen.”

Rama hodhi poshtë akuzat se kishte mashtruar banorët e Thethit.

“Nuk ia kemi shkelur fjalën askujt”, tha ai. “Shkuam në Theth bashkë me kryetarin e bashkisë dhe premtuam të legalizojmë të gjitha shtëpitë e vjetra… Pra, premtimi ynë ishte: ‘Do të legalizojmë pronën e gjyshërve tuaj.’ Premtimi ynë nuk ishte: ‘Na jepni votën dhe ndërtoni pa leje.’

Megjithëse nuk e justifikon ndërtimin e paligjshëm, gazetari shkodran Bepin Kolvata, i cili e ndoqi aksionin, tha se shteti mund ta kishte menaxhuar më mirë situatën.

“Aksioni ndodhi në kohën e gabuar”, tha ai. “Mund ta kishin bërë në vjeshtë.”

“Të gjithë ata kanë tokat e tyre atje; problemi është se shteti nuk i ka legalizuar për 30 vjet.”

Autoritetet kanë pranuar njëfarë përgjegjësie për ndërtimet e paligjshme në Theth. Policia e Shtetit Shqiptar uli në detyrë shefin e policisë së qarkut Shkodër, ndërsa efektivi i caktuar për fshatin Theth u pezullua deri në përfundimin e procedurave disiplinore.