Naftë, presion dhe paqe e pamundur

PROF. EDMOND PANARITI

Në një epokë ku diplomacia po zëvendësohet nga presioni ekonomik, sanksionet ndaj Rosneft dhe Lukoil nuk janë thjesht masa ndëshkuese, janë një sinjal i qartë se Perëndimi po ndryshon paradigmën e vet të veprimit. SHBA, përmes Departamentit të Thesarit, ka goditur dy arteriet kryesore të financimit të luftës ruse, duke synuar të paralizojë zinxhirin energjetik, që ushqen agresionin në Ukrainë. Rosneft dhe Lukoil nuk janë thjesht kompani, janë instrumente gjeopolitike të Kremlinit. Ato kanalizojnë miliarda dollarë nga eksportet e naftës në vendet e treta, duke mbështetur jo vetëm luftën, por edhe aparatin propagandistik dhe diplomatik të Rusisë. Sanksionimi i tyre është një akt i kalibrimit strategjik, ku SHBA-të zgjedhin të godasin jo tanket, por karburantin që i lëviz. Ky veprim sinjalizon një ndryshim të qasjes perëndimore: nga diplomacia e negociatave, drejt diplomacisë së ndëshkimit. Në këtë kontekst, presioni ekonomik nuk është më alternativë ndaj luftës, është fazë e re e përplasjes.

Ndërsa SHBA vepron, BE lëkundet. Paketat e sanksioneve europiane janë penguar nga kundërshtimi i Sllovakisë dhe hezitimi i shteteve me varësi energjetike, si Hungaria dhe Austria. Kjo tregon një fragmentim të rrezikshëm strategjik, ku solidariteti me Ukrainën përplaset me interesat afatshkurtra të furnizimit me energji. Raporti i CREA e bën këtë kontradiktë të dukshme: BE ka shpenzuar më shumë për naftë dhe gaz rus sesa për ndihmën ndaj Ukrainës. Kjo jo vetëm që minon besueshmërinë morale të kontinentit, por edhe dobëson efektin e sanksioneve, duke i kthyer ato në masa simbolike.

Kremlini nuk ka nevojë të fitojë në fushën e betejës, mjafton të mbajë të ndarë Perëndimin. Duke shfrytëzuar varësinë energjetike dhe divergjencat politike brenda BE-së, Rusia luan një lojë të sofistikuar destabilizuese. Sanksionet e pjesshme nuk e ndalin dot këtë lojë, përkundrazi, e legjitimojnë narrativën ruse se Perëndimi është i dobët dhe i përçarë. Ukraina përfiton nga veprimet e SHBA-ve, por mbështetja europiane mbetet e fragmentuar. Pa një front të bashkuar, sanksionet janë të pjesshme, ndikimi i tyre i kufizuar dhe Rusia vazhdon të luajë me ndarjet e Perëndimit. Kjo e bën paqen jo vetëm të pamundur, por edhe të pabesueshme. Sanksionimi i Rosneft dhe Lukoil nuk është fundi i lojës, është fillimi i një përplasjeje të re, ku energjia, diplomacia dhe siguria ndërthuren në një ekuacion të paqëndrueshëm.

Në këtë fushëbetejë, paqja nuk është produkt i negociatave, por pasojë e balancës së presionit. Nëse Perëndimi nuk arrin të harmonizojë moralin me interesin, strategjinë me solidaritetin, atëherë paqja mbetet një iluzion dhe lufta një realitet i zgjatur. Evropa nuk është thjesht e ndarë politikisht, ajo është e fragmentuar strukturalisht në zinxhirin energjetik. Vendet si Gjermania, Italia dhe Austria kanë ndërtuar për dekada një varësi nga burimet ruse, duke e bërë të vështirë një shkëputje të menjëhershme.

Kjo varësi nuk është vetëm teknike, është gjeopolitike, e ndërtuar mbi marrëveshje afatgjata, infrastrukturë të përbashkët dhe interesa industriale. Në këtë kontekst, çdo paketë sanksionesh është e kushtëzuar nga realiteti energjetik. Kjo e bën BE-në të paaftë për të vepruar si një trup i unifikuar, duke e kthyer solidaritetin me Ukrainën në një retorikë të zbrazët. Ndërsa Perëndimi përpiqet të izolojë Rusinë, India dhe Kina kanë rritur ndjeshëm importet e naftës ruse, shpesh me zbritje të mëdha. Këto vende nuk janë thjesht konsumatorë, janë amortizues të efektit të sanksioneve, duke krijuar një treg paralel që e mban gjallë financimin e luftës. Kjo tregon se sanksionet nuk funksionojnë në një sistem global të fragmentuar, ku aktorët e mëdhenj ndjekin interesa të pavarura. Në mungesë të një konsensusi global, presioni ekonomik është i pjesshëm dhe i tejkalueshëm.

Në këtë arkitekturë globale, paqja nuk është më një objektiv i përbashkët, është një iluzion i ndarë, ku çdo aktor e përkufizon sipas interesit të vet. SHBA-të kërkojnë paqe përmes presionit, BE përmes diplomacisë, Rusia përmes dominimit dhe Kina përmes ekuilibrimit ekonomik. Kjo shumësi qasjesh e bën paqen të pamundur si projekt universal. Ajo nuk mund të ndërtohet mbi ndëshkime të pjesshme, solidaritet të fragmentuar dhe tregje paralele. Në këtë kontekst, lufta nuk është një devijim, është pasojë e natyrshme e sistemit ndërkombëtar. Nëse Perëndimi dëshiron të rikthejë paqen si projekt të besueshëm, duhet të ndërtojë një arkitekturë të re strategjike, ku energjia, siguria dhe diplomacia nuk trajtohen si fusha të ndara. Kjo kërkon unifikim të politikave energjetike europiane, me shkëputje reale nga burimet autokratike; koordinim transatlantik, ku SHBA dhe BE veprojnë si një trup strategjik, jo si dy hemisfera të ndara dhe angazhim me aktorët e tretë, për të ndalur tregjet paralele që amortizojnë sanksionet. Vetëm atëherë presioni mund të kthehet në diplomaci dhe diplomacia në paqe./Gazeta Panorama