Shëndeti yt është në duart e tua

NGA JUL BUSHATI 

Ndryshimet e klimës, që sivjet janë manifestuar me rritje të temperaturës, duke krijuar nxehtësi ambientale mbi atë të pritshmen, krahasuar me vitet e mëparshme, kanë sjellë rrezikshmëri në shëndetin. Pjesë të mëdha të Evropës Perëndimore u goditën nga nxehtësia ekstreme, me temperatura që tejkaluan 40 gradë celsius. Sipas një studimi, që mbuloi 12 qytete, duke përfshirë Barcelonën, Madridin, Londrën dhe Milanon, ku studiuesit thanë se ndryshimi i klimës kishte rritur temperaturat e valës së nxehtësisë deri në 4 gradë celsius. Nga studimi në lidhje me vdekshmërinë e popullatës në 12 qytete evropiane gjatë valës së rëndë të të nxehtit, rreth 2300 njerëz vdiqën nga shkaqe të lidhura me nxehtësinë. 1500 vdekje ishin të lidhura me ndryshimet klimatike, gjë që e bëri valën e të nxehtit më të rëndë, sipas studimit të kryer nga shkencëtarët në “Imperial College London” dhe “London School of Hygiene and Tropical Medicine”.

Studiuesit përdorën modele epidemiologjike dhe të dhëna historike të vdekshmërisë për të vlerësuar numrin e vdekjeve, i cili pasqyron vdekjet ku nxehtësia ishte arsyeja themelore e vdekshmërisë, duke përfshirë edhe nëse ekspozimi përkeqësoi gjendjet shëndetësore para-ekzistuese. Në një botë që po ngrohet, valët e nxehtësisë ka të ngjarë të bëhen më të shpeshta, më intensive dhe të ndikojnë te më shumë njerëz në të gjithë Evropën. Grumbullimi i emetimeve të gazrave serrë në atmosferë, të cilat vijnë kryesisht nga djegia e lëndëve djegëse fosile, kanë shkaktuar që temperatura mesatare e planetit është rritur me kalimin e kohës. Kjo rritje e temperaturave bazë do të thotë se kur vjen një valë nxehtësie, temperaturat mund të arrijnë maja më të larta.

NXEHTËSIA E VERËS DHE SPOK

Për disa pacientë me sëmundje pulmonare obstruktive kronike (SPOK), vera mund të jetë një nga kohët më stresuese të vitit. Jo vetëm që sezoni i alergjive është në kulmin e tij, por rritja e temperaturave dhe lagështisë mund të shkaktojë përkeqësime të SPOK. Ndryshimet e mëdha në nivelet e lagështisë mund të çojnë në përkeqësim të simptomave për ata me COPD. Ndërsa moti i dimrit tenton të shkaktojë kollë dhe gëlbazë, gjatë verës, pacientët me SPOK në përgjithësi përjetojnë lodhje të shtuar dhe vështirësi në frymëmarrje. Kjo ndodh sepse ajri i lagësht është i dendur dhe përmban një përqendrim më të lartë të avujve të ujit, gjë që nga ana tjetër e bën më të vështirë frymëmarrjen. Nxehtësia mund të rrisë inflamacionin në rrugët e frymëmarrjes. Shumë pacientë përjetojnë frymëmarrje më të vështirësuar, kollë më të fortë dhe lodhje më të shpejtë gjatë aktivitetit. Lidhja midis rritjes së temperaturave dhe rritjes së vështirësisë së frymëmarrjes për pacientët me SPOK rrjedh nga fakti se temperaturat e nxehta kërkojnë që trupi të punojë më shumë për të qëndruar i freskët.

Për shembull, kur thithni ajër të nxehtë, rrugët e frymëmarrjes mund të inflamohen. Kjo ngarkesë e shtuar në mushkëri dhe zemër e bën të vështirë për pacientët të marrin frymë në mënyrë efikase. Nxehtësia gjithashtu mund të kontribuojë në dehidratim, i cili shpesh trash sekrecionet, duke e bërë më të vështirë që rrugët e frymëmarrjes në mushkëri të mbeten të pastra. Përveç kësaj, shumë pacientë kanë SPOK së bashku me astmën, të dyja këto mund të përkeqësohen nga një rritje e alergjenëve në ajër. Ndërsa moti bëhet më i ngrohtë, rritet edhe poleni, kështu që kjo e bën frymëmarrjen më të keqe për pacientët me SPOK. Gjatë muajve të verës, shpesh ka një rritje të ndotjes së ajrit, me më shumë grimca në ajër, pacientët me SPOK do të përjetojnë përkeqësim të simptomave. Mund të ketë gjithashtu një rrezik më të madh për dështim të zemrës midis pacientëve me SPOK ndërsa temperaturat më të larta rriten.

Mund të themi se temperaturat e larta shkaktojnë:

1.Dehidratimi

-Në temperatura të larta trupi humbet më shumë lëngje përmes djersës.

-Dehidratimi mund të trashë sekrecionet në mushkëri, duke e bërë më të vështirë nxjerrjen e tyre dhe duke rritur rrezikun për infeksione respiratore.

2. Ndikimi në zemër dhe qarkullimin e gjakut

-COPD shpesh shoqërohet me sëmundje kardiovaskulare.

-Nxehtësia rrit punën e zemrës dhe mund të çojë në rritje të tensionit, aritmie, ose edhe insuficiencë kardiake, sidomos në të moshuar.

3. Ndotja e ajrit dhe ozoni troposferik -Në verë, veçanërisht në ditët e nxehta dhe me diell, niveli i ozonit në sipërfaqe rritet, një gaz që irriton rrugët e frymëmarrjes.

-Kjo ndikon direkt tek pacientët me COPD duke shkaktuar shtrime spitalore më të shpeshta.

4. Ulje e tolerancës ndaj aktivitetit fizik -Shumë pacientë me COPD reduktojnë daljet apo aktivitetin në natyrë për shkak të nxehtësisë, çka çon në dobësim të muskujve dhe përkeqësim të kapacitetit respirator.

ÇFARË TË BËNI KUR RRITET TEMPERATURA

Për të shmangur përkeqësimin e simptomave të motit të ngrohtë, pacientët me SPOK duhet të kalojnë sa më pak kohë jashtë gjatë kohëve më të nxehta të ditës. Kur jeni jashtë, duhet të shmanget sforcimi ekstrem. Kur jeni brenda, merrni në konsideratë këshillimin e pacientëve që të mbajnë shtëpitë e tyre me ajër të kondicionuar. Kondicioneri bën dy gjëra: Siguron që të mos nxeheni shumë dhe parandalon ndotësit e jashtëm të ngarkojnë mushkëritë tuaja. Duhet siguruar që t’i pastrojnë dhe t’i mirëmbajnë kondicionerët rregullisht. Është gjithashtu thelbësore të pini shumë ujë gjatë muajve më të nxehtë. Sa më nxehtë të jetë jashtë, aq më shumë temperaturat janë në trup, i cili reagon duke djersitur dhe humbur lëngje. Së fundmi, pacientët duhet të sigurohen që të mbajnë në vëmendje çdo simptomë të frymëmarrjes dhe të përdorin ilaçe të thithura sipas udhëzimeve të pulmonologut të tyre. Pacientët duhet të qëndrojnë gjithmonë në kontakt me mjeket e tyre të kujdesit shëndetësor, kjo është veçanërisht e rëndësishme nëse duhet të bëjmë ndryshime në mjekim, për të përballuar më mirë ndryshimet sezonale.

Rekomandime për pacientët me SPOK gjatë verës:

1.Qëndrim në ambiente të freskëta dhe të ajrosura mirë.

2.Të pijë mjaftueshëm ujë, për të parandaluar dehidratimin.

3.Shmangie e daljes në orët më të nxehta të ditës (11:00–17:00).

4.Përdorimi korrekt i medikamenteve, sipas përshkrimit mjekësor.

5.Monitorim i simptomave – çdo përkeqësim i duhet raportuar mjekut.

6.Mbajtja e inhalatorit me vete gjatë gjithë kohës.

7.Veshje e lehtë dhe e lirshme.

*Autori, mjek pneumolog në pension

/Gazeta Panorama